استفاده نامناسب از اراضی در سالهای مختلف و تاثیر آن بر میزان رسوب دهی، خصوصیات فیزیکی و فرسایش پذیری آنها در حوزه آبخیز بازفت در استان چهارمحال و بختیاری

آمار و فزاینده خسارات ناشی از جاری شدن سیل، بروز خشکسالی، کمبود مواد غذایی در جهان و مواردی نظیر اینها همگی نشان از عدم توجه انسان به نحوه بهره برداری از منابع طبیعی دارد. که این عدم توجه در نهایت موجب تخریب و فرسایش خاک می گردد.بررسی علل و عوامل این تخریب و جلوگیری از فرسایش خاک بعنوان اولین گام در جهت پیشگیری از این تخریب بسیار ضروری به نظر میرسد. مطالعه حاضر گامی است در این راستا مربوط به یکی از حوزه های مسعتد منابع طبیعی کشور، حوزه آبخیز بازفت در استان چهارمحال و بختیاری که در وسعتی حدود 217152 هکتار صورت گرفته است.در بخش نخست این تحقیق تغییرات کاربری اراضی در یک دوره 42 ساله (1376-1334) با استفاده از عکسهای هوائی و تهیه نقشه های کاربری اراضی مورد بررسی قرار گرفت، نتایج حاصل در این بخش نشان داد که کاربریهایی نظیر کشت دیم، کشت توام با جنگل و کشاورزی آبی که بهره برداری انسان به نحوی در آنها موثر است به ترتیب 8/119، 125 و 5/392 درصد افزایش و کابریهای نظیر مرتع، مرتع مشجر و جنگل به ترتیب 55، 6/35 و 6/89 درصد در این مدت کاهش یافته اند.بخش دوم مطالعه، اختصاص به بررسی تغییرات خواص فیزیکی، شیمیایی خاک تحت کاربریهای مختلف اراضی دارد. در این بخش 9 پروفیل در سه تیمار کاربری اراضی شامل: جنگل، جنگل تحت کشت دیم و کشت دیم حفر و تشریع گردید. نتایج حاصل از آنالیز داده ها تاثیر تغییرات کاربری اراضی بر کلیه پارامترهای فیزیکی و شیمیایی خاک معنی دار نشان داد. در این بین برخی پارامترهای شیمیاییی خاک نظیر مواد آلی و ازت در اثر تغییرات کاربری اراضی از جنگل به جنگل تحت کشت دیم و نهایتا کشت دیم کاهش داشته اند و تغییرات در مورد فسفر به نحو دیگری است و به طوریکه قطع کامل پوشش گیاهی موجب افزایش این عنصر شده است و در حالیکه قطع قسمتهایی از جنگل تاثیری بر مقدار فسفر نداشته است. تغییر کاربری اراضی از جنگل به جنگل تحت کشت دیم موجب کاهش عناصری همچون کلسیم، منیزیم و پتاسیم شده است ولی تبدیل جنگل به کشت دیم تاثیری در مقادیر کلسیم و منیزیم نداشته است در حالیکه موجب کاهش مقدار پتاسیم شده است. همچنین شاخص پایداری خاکدانه ها ‏‎(mwd)‎‏ و نفوذپذیری نیز در روند تغییر کاربری اراضی از جنگل به جنگل تحت کشت دیم و نهایتا کشت دیم کاهش و جرم مخصوص ظارهی خاک افزایش داشته است.بطور کلی می توان گفت تغییر کاربری اراضی از عرصه های منابع طبیعی نظیر جنگل، مرتع و مرتع مشجر به کاربریهای دیگر که کشت و کار نقش اساسی را در آنها ایفا می کند موجب کاهش کیفیت خاک گشته و خاک سطحی را در برابر فرسایش حساس می نماید.